Jesień to okres, w którym szczególnie myślimy o wsparciu odporności u naszych dzieci. Na rynku dostępnych jest wiele suplementów dla nich dedykowanych. Szeroki asortyment dostępnych preparatów może jednak niejednokrotnie budzić dezorientację i problem z wybraniem takiego, który będzie najlepszy dla zdrowia dziecka. Z tego powodu przygotowaliśmy ranking suplementów i probiotyków, które mogą okazać się prawdziwym wsparciem dla właściwego rozwoju układu odpornościowego dziecka i jego mniejszej podatności na infekcje.
Witamina D3
Coraz chłodniejsze i pochmurne pogody to najlepszy moment by w zastępstwie przyjmowania witaminy D3 ze słońca rozpocząć jej suplementację u swojego dziecka. Witamina D3 korzystnie wpływa na układ odpornościowy, ma działanie przeciwwirusowe, przeciwzapalne i chroni przed infekcjami dróg oddechowych. Najlepiej jest wybierać witaminę D3 w postaci leku, gdyż mamy wtedy większą gwarancję, że zawartość kapsułki jest zgodna z zawartością deklarowaną przez producenta. Dawka witaminy D3 powinna być zawsze dobierana przez lekarza rodzinnego lub pediatrę, najlepiej na podstawie pomiaru jej stężenia we krwi dziecka. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi suplementacja witaminy D3 może wynosić:
- dla niemowląt do 6 miesięcy: 10 µg/dzień (niezależnie od sposobu karmienia),
- dla niemowląt w wieku 6-12 miesięcy: 10-15 µg/dzień (z uwzględnieniem wit. D3 spożytej z pokarmem),
- dla dzieci w wieku 1-3 lat: 15 µg/dzień przez cały rok (niezalecane jest w tym wieku opalanie),
- dla dzieci w wieku 4-10 lat: 15–25 µg/dzień (zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym),
- dla nastolatków w wieku 11-18 lat: 25– 50 µg/dzień (zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym).
Probiotyki
Nie bez powodu mówi się o przyjmowaniu probiotyków w infekcjach i przy antybiotykoterapii. To prawidłowo funkcjonujące jelita wraz z zadbaną mikrobiotą jelitową odpowiadają za ponad 70% odporności organizmu. Mikrobiota jelitowa to zbiór mikroorganizmów bytujących w jelicie grubym. Szczególnie ważne dla odporności jest zadbanie o odpowiedni poziom prozdrowotnych bakterii jelitowych, jak bakterie ochronne czy bakterie o działaniu immunomodulującym. Bakterie ochronne stanowią pierwszą linię obrony przed infekcjami i patogenami, a mikrobiota immunomodulacyjna odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie układu odpornościowego i regulowanie jego pracy. Jest ona szczególnie ważna w przypadku nawracających infekcji i chorób o podłożu zapalnym.
Symbioflor 1 i Symbioflor 2
Przykładem bakterii o działaniu immunomodulującym jest szczep Enterococcus faecalis DSM 16440 znajdujący się w preparacie Symbioflor 1. Ma on udowodnione korzystne działanie we wsparciu leczenia oraz w zapobieganiu nawrotom zapalenia zatok i oskrzeli. Skraca czas infekcji i poprawia zdolność przewodu pokarmowego do obrony organizmu przed chorobotwórczymi czynnikami. Zalecany jest nie tylko w chorobach górnych dróg oddechowych, ale również w przypadku dolegliwości żołądkowo-jelitowych. Może być stosowany też donosowo w celu pobudzenia błony śluzowej nosa.
W przypadku nieprawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego korzystny jest również Symbioflor 2 zawierający E. coli DSM 17252, który można łączyć z Symbioflor 1. Zalecany jest w zaburzeniach odporności, podatności na przewlekłe infekcje i choroby górnych dróg oddechowych oraz w dolegliwościach ze strony układu pokarmowego (w tym w IBS, czyli w zespole jelita drażliwego). W przeciwieństwie do Symbioflor 1 zaleca się zwykle odstawienie Symbioflor 2 na czas trwania infekcji z gorączką. Symbioflor 1 i Symbioflor 2 są preparatami w kropelkach i mogą być stosowane u dzieci, jak i u dorosłych.
OMNi-BiOTiC Pro-Vi 5
OMNi-BiOTiC Pro-Vi 5 to probiotyk przeznaczony do walki z infekcjami. Zawiera bakterie o działaniu ochronnym jak Lactobacillus delbrueckii ssp. bulgaricus LB2 (LMG P-21905), Lactobacillus rhamnosus SP1 (DSM 21690), Lactobacillus reuteri DSM 12246, Lactobacillus rhamnosus CRL1505 (DSM 29673) i Bifidobacterium animalis ssp. lactis DSM 15954 oraz witaminę D3. Można go stosować przy występujących infekcjach wirusowych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, jak i w celach profilaktycznych i przy obniżonej odporności. Wspomaga również przy bakteryjnym zapaleniu płuc.
LoGGic
Szczep Lactobacillus rhamnosus GG zawarty w probiotyku LoGGic jest jednym z najlepiej przebadanych szczepów bakteryjnych o korzystnym oddziaływaniu na organizm. Według doniesień naukowych wpływa na zmniejszenie częstości występowania zakażeń układu oddechowego i skrócenie czasu ich trwania u dzieci uczęszczających do żłobka i przedszkola.
Cynk
Cynk jest niezwykle ważnym składnikiem mineralnym dla wzrostu, rozwoju i regulowania funkcjonowania układu odpornościowego, ogranicza też namnażanie się wirusów w zainfekowanych komórkach. Jest potrzebny do wywołania skutecznej odpowiedzi przeciwwirusowej w organizmie, ale również sam posiada bezpośrednie funkcje przeciwwirusowe np. wobec wirusa grypy. Naturalnie znajduje się w mięsie, produktach pełnoziarnistych, nasionach słonecznika i pestkach dyni, roślinach nasion strączkowych i serach podpuszczkowych. Jednakże w niektórych z tych produktów znajdują się również związki jak fityniany, które ograniczają wchłanianie cynku.
Niedobór cynku powoduje osłabienie układu odpornościowego. Suplementacja cynkiem może poprawiać odpowiedź przeciwwirusową organizmu i odporność u dzieci z jego niedoborem. Jeśli chodzi o dzienne spożycie cynku to w przypadku dzieci do 6. miesięcy ustalone zostały tylko normy na poziomie wystarczającego spożycia (AI) przez Instytut Żywności i Żywienia – wynoszą 2 mg/dzień. Za to dla dzieci od 7. miesiąca życia można już znaleźć uzgodnione normy na zalecane spożycie (RDA), które wynosi:
- dla dzieci od 7 miesięcy do 3. r.ż.: 3 mg/dzień,
- dla dzieci w wieku 4-9 lat: 5 mg/dzień,
- dla dzieci w wieku 10-12 lat – 8 mg/dzień,
- dla dziewcząt w wieku 13-18 lat: 9 mg/dzień,
- dla chłopców w wieku 13-18 lat: 11 mg/dzień.
Kwasy omega-3
Kwasy omega-3 naturalnie występują w olejach roślinnych (najwięcej w oleju lnianym) i tłustych rybach morskich, a także m.in. w nasionach siemienia lnianego i w orzechach włoskich. Jeśli codzienne spożycie tych produktów jest za małe to warto wprowadzić suplementację kwasów omega-3, które mają wiele ważnych prozdrowotnych właściwości. Jeśli chodzi o wpływ na odporność to wykazują działanie immunomodulujące i przeciwzapalne.
Suplementacja kwasów omega-3 zapobiega dysregulacji immunologicznej i powikłaniom spowodowanych niekontrolowanym stanom zapalnym wywołanym przez infekcje. Zmniejsza też stan zapalny w organizmie wywołany przykładowo chorobami autoimmunologicznymi. Zgodnie z wytycznymi dla dzieci do 1. r.ż. Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego:
- do 6 miesiąca życia nie ma potrzeby suplementacji kwasów omega-3 (w przypadku karmienia piersią zaleca się by matka suplementowała min. 200 mg DHA (kwas dokozaheksaenowego) dziennie, a przy małym spożyciu ryb nawet 400-600 mg),
- dla dzieci powyżej 6 miesiąca życia (zwłaszcza jeśli spożycie ryb nie jest wystarczające) można wdrążyć suplementację <100 mg DHA na dzień.
Jeśli chodzi o suplementację w następnych latach to zgodnie z wytycznymi Instytutu Żywności i Żywienia:
- dla dzieci w wieku 1-2 lat: 100 mg DHA/dzień (jeśli spożycie ryb jest za małe),
- dla dzieci w wieku 2-8 lat i więcej (w tym dorośli): 250 mg DHA+EPA (kwas eikozapentaenowy)/dzień.
Miód
Wielu z nas chętnie sięga po herbatę z miodem, gdy tylko pojawiają się pierwsze objawy przeziębienia. Niektórzy mogą robić to odruchowo, pamiętając, że rodzice lub dziadkowie dodawali im miód do herbaty lub mleka, gdy byli dziećmi. Prozdrowotne właściwości miodu znane są już od wieków, jest on zaliczany do żywności funkcjonalnej, czyli o korzystnym oddziaływaniu na organizm. Miody mają działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwzapalne i przeciwgrzybicze oraz działają ochronnie na układ oddechowy (korzystne działanie w astmie). Warto jednak pamiętać, że ich właściwości zależą od ich składu, który różni się w zależności od rodzaju miodu. Uważa się, że za większość funkcji miodu odpowiadają zawarte w nich przeciwutleniacze z grupy flawonoidów i polifenoli. Badania wykazały, że to ciemne miody mają większą właściwość przeciwutleniającą z powodu wyższej zawartości antyoksydantów.
Po miód warto sięgać jako po naturalny środek terapeutyczny. Aby nie stracił swoich prozdrowotnych właściwości należy dodawać go dzieciom do wystudzonej herbaty lub wody, albo jako dodatek np. do twarożku, na kanapkę. Nie należy go podgrzewać. Warto jednak pamiętać, że nie powinno podawać się miodu dzieciom do 1 r.ż. ze względu na możliwą obecność Clostridium botulinum (laseczka jadu kiełbasianego), która jest niebezpieczna dla niemowląt i może prowadzić nawet do botulizmu niemowlęcego.
Jeżówka purpurowa (łac. Echinacea)
Jeżówka purpurowa jest popularną rośliną wykorzystywaną w ziołolecznictwie. Suplementy z jeżówki są dostępne w sprzedaży w postaci syropów, herbat i kapsułek jako środki poprawiające stan zdrowia, zapobiegające i łagodzące objawy infekcji bakteryjnych i wirusowych oraz wykazujące działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne, co jest związane z ich działaniem immunomodulacyjnym. Zawierają one zwykle 3 gatunki jeżówki, tj. Echinacea purpurea, Echinacea angustifolia i Echinacea pallida. Aktywne związki odpowiedzialne za poprawę stanu zdrowia i samopoczucia, a także korzystnie oddziałujące na układ odpornościowy to flawonoidy, glikozydy, polisacharydy, terpenoidy, olejki eteryczne i alkaloidy.
Możemy wesprzeć zdrowie naszych dzieci preparatami z jeżówką purpurową, ale dopiero po ukończeniu 6 r.ż., a nawet dostępne są zalecenia (w tym producentów), aby nie podawać dzieciom do 12. r.ż. W przypadku chęci podawania dziecku Echinacea (zwłaszcza poniżej 12 r.ż.) zawsze należy skonsultować to z lekarzem rodzinnym bądź pediatrą.
Czarny bez (łac. Sambucus nigra)
Jagody czarnego bzu są tradycyjnie stosowane w leczeniu objawów grypy i przeziębienia, stymulują również układ odpornościowy. Działanie przeciwwirusowe oraz wzmacniające układ immunologiczny owoców bzu czarnego wynikają z zawartości aktywnych związków należących do antocyjanów. Spożywanie preparatów z owoców czarnego bzu jest popularnym lekarstwem domowym na objawy infekcji górnych dróg oddechowych. Udowodniono, że suplementacja czarnego bzu znacząco skraca czas występowania objawów infekcji górnych dróg oddechowych oraz łagodzi objawy wywołane przez wirusa grypy. Suplementy z owoców czarnego bzu można podawać dla dzieci od 12. miesiąca, ale warto zawsze zwrócić uwagę na zalecenia producentów co do wieku stosowania. Ponadto tak jak przy suplementach z jeżówki purpurowej zawsze należy skonsultować to z lekarzem rodzinnym bądź pediatrą.
Podsumowanie
Na rynku jest wiele preparatów, które mogą skutecznie wzmacniać odporność u dzieci, co jest bardzo pożądane zwłaszcza w okresach jesienno-zimowych. Warto pamiętać, że suplementy i probiotyki nie zastąpią odpowiednio zróżnicowanej i zbilansowanej diety oraz aktywności fizycznej. Mogą za to stanowić korzystny dodatek do codziennych starań o dobre zdrowie. Ich przyjmowanie warto zawsze skonsultować z lekarzem rodzinnym bądź pediatrą, szczególnie gdy jednocześnie podawane są dziecku inne leki. Nie należy również zapominać o dbaniu o mikrobiotę jelitową u naszych dzieci, która jest kluczowa dla ich odporności. Warto wzbogacać posiłki o pełnoziarniste produkty zbożowe, kiszonki, produkty mleczne fermentowane, świeże warzywa i owoce oraz podawać probiotyki dla utrzymania i odbudowania ich bariery jelitowej. Najkorzystniejsza dla optymalnego zdrowia jest indywidualnie dobrana probiotykoterapia, zwłaszcza w przypadku nawracających infekcji u dziecka. Można ją uzyskać na podstawie badania oceniającego stan mikrobioty jelit jak badanie Mikrobiota jelit.
Literatura
Al-Kafaween M.A., Alwahsh M., Mohd Hilmi A.B., Abulebdah D.H., 2023. Physicochemical Characteristics and Bioactive Compounds of Different Types of Honey and Their Biological and Therapeutic Properties: A Comprehensive Review. Antibiotics (Basel). 2023 Feb 6;12(2):337. doi: 10.3390/antibiotics12020337. PMID: 36830249; PMCID: PMC9952753.
Burlou-Nagy C., Bănică F., Jurca T., Vicaș L.G., Marian E., Muresan M.E., Bácskay I., Kiss R., Fehér P., Pallag A., 2022. Echinacea purpurea (L.) Moench: Biological and Pharmacological Properties. A Review. Plants (Basel). 2022 May 5;11(9):1244. doi: 10.3390/plants11091244. PMID: 35567246; PMCID: PMC9102300.
Dobrange E., Peshev D., Loedolff B., Van den Ende W., 2019. Fructans as Immunomodulatory and Antiviral Agents: The Case of Echinacea. Biomolecules. 2019 Oct 16;9(10):615. doi: 10.3390/biom9100615. PMID: 31623122; PMCID: PMC6843407.
Habermann W., Zimmermann K., Skarabis H., Kunze R., Rusch V., 2001. Einfluß eines bakteriellen Immunstimulans (humane Enterococcus faecalis-Bakterien) auf die Rezidivhäufigkeit bei Patienten mit chronischer Bronchitis. Arzneimittel-Forschung, 51(II), 931-937 [Influence of a bacterial immunostimulant (human Enterococcus faecalis bacteria) on the occurrence of relapse in patients with chronic bronchitis.].
Habermann W., Zimmermann K., Skarabis H., Kunze R., Rusch V., 2002. Reduction of acute recurrence in patients with chronic recurrent hypertrophic sinusitis by treatment with a bacterial immunostimulant (Enterococcus faecalis Bacteriae of human origin. Arzneimittel-Forschung, 52(8), 622-627.
Hawkins J., Baker C., Cherry L., Dunne E., 2019. Black elderberry (Sambucus nigra) supplementation effectively treats upper respiratory symptoms: A meta-analysis of randomized, controlled clinical trials. Complement Ther Med. 2019 Feb;42:361-365. doi: 10.1016/j.ctim.2018.12.004. Epub 2018 Dec 18. PMID: 30670267.
Jamer T., 2020. Wpływ modyfikacji mikrobiomu na układ odpornościowy dziecka – przegląd wybranych substancji i obserwacje własne polskich pacjentów. Medycyna I Życie, 7(3-4), 33-47. Pobrano z https://www.journalsmededu.pl/index.php/medycyna_i_zycie/article/view/1128.
Jarosz M., Rychlik E., Stoś K., Charzewska J., 2020. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie (Vol. 83), 98-113, 177-180, 286-289. Warsaw, Poland: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego-Państwowy Zakład Higieny.
Kitz R., Martens U., Zieseniß E., Enck P., Rose M. (2012). Probiotic E. faecalis—adjuvant therapy in children with recurrent rhinosinusitis. Open Medicine, 7(3), 362-365.
Kuciński J., Fryska Z., Wołejko A., Semeniuk P., Burczyk R., Górna N., Łabuda A., Mazurek E., 2023. Aktualne zalecenia w Polsce dotyczące suplementacji witaminy D. Med Og Nauk Zdr. 2023; 29(4): 277–282. doi: 10.26444/monz/176079.
Poggioli R., Hirani K., Jogani V.G., Ricordi C., 2023. Modulation of inflammation and immunity by omega-3 fatty acids: a possible role for prevention and to halt disease progression in autoimmune, viral, and age-related disorders. Eur Rev Med Pharmacol Sci. 2023 Aug;27(15):7380-7400. doi: 10.26355/eurrev_202308_33310. PMID: 37606147.
Read S.A., Obeid S., Ahlenstiel C., Ahlenstiel G., 2019. The Role of Zinc in Antiviral Immunity. Adv Nutr. 2019 Jul 1;10(4):696-710. doi: 10.1093/advances/nmz013. PMID: 31305906; PMCID: PMC6628855.
Sawicki K. B., Skawiński W., 2021. Witamina D3–fundamentalny komponent zdrowia człowieka oraz potencjalny suplement w zapobieganiu i terapii COVID-19. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 27(3), 227-234.
Szajewska H., Socha P., Horvath A., Rybak A., Zalewski B. M., Nehring-Gugulska M., Weker H., 2021. Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci. Pediatria, 11, 321-338.
