„Ból brzucha i główka to szkolna wymówka?” To powiedzenie jest z nami od wielu lat i faktycznie jest powszechne, nie tylko w przypadku dzieci, ale też dorosłych. Jednak nie każdy ból brzucha stanowi błahy problem lub wcześniej wspominaną wymówkę. Ból brzucha to jeden z najczęstszych objawów, z którym zgłaszamy się do lekarza. Wiąże się to z tym, że jest to dolegliwość, która towarzyszy wielu schorzeniom i problemom zdrowotnym, w związku z czym nie można go lekceważyć. Zatem gdzie szukać przyczyn bólu brzucha? Przeczytaj ten artykuł i dowiedz się więcej na ten temat.
Spis treści (o czym przeczytasz w niniejszym artykule nt bólu brzucha i jego przyczyn):
1. Ból brzucha – objawy, których każdy doświadczył (jakie objawy bólu brzucha oraz wprowadzenie do tematu);
2. Problemy żołądkowo-jelitowe jako przyczyna bólu brzucha (jedna z najczęstszych przyczyn bólu brzucha, czyli problemy żołądkowo-jelitowe, jak je trafnie rozpoznać i jak sobie z nimi radzić);
3. Patogeny, przerost bakteryjny, czyli brak równowagi mikrobioty jelit jako przyczyna bólu brzucha (przyczyna bólu brzucha wynikająca z braku równowagi mikrobioty jelitowej – niestety pomijana, a równie często występująca);
4. Problemy układu moczowo-płciowego, jako jeden z czynników bólu brzucha (bóle brzucha wynikające z problemów z układem moczowo-płciowym, sprawdź jak je rozpoznać);
5. Stres i układ nerwowy a ból brzucha (coraz częstsza przyczyna bólu brzucha, jak sprawdzić czy problemy z brzuchem nie wynikają ze stresu);
6. Alergie, nietolerancje problemem bólu brzucha (jedną z przyczyn bólów brzucha może być alergia);
7. Ból brzucha nie jest fizjologicznym stanem organizmu! (co zrobić jeżeli masz częste bóle brzucha);
8 Literatura (czyli bibliografia na podstawie której powstał artykuł);
9. Autorka artykułu (kilka słów w formie notki biograficznej).
Ból brzucha – objawy, których każdy doświadczył
Ból brzucha uznaje się za najczęstszy objaw żołądkowo-jelitowy, szacuje się, że występuje u 22-25% populacji. Co ciekawe częściej zgłaszany jest przez kobiety niż mężczyzn. Ból brzucha można sklasyfikować ze względu na częstotliwość występowania, rodzaj, czy też stopień nasilenia. Do najbardziej niepokojących zalicza się ból ostry, jak i przewlekły. Ostry ból brzucha jest to nagły, o dużym nasileniu, utrzymujący się ból, który zazwyczaj świadczy o stanie zdrowia wymagającym natychmiastowej interwencji lekarskiej. Natomiast przewlekły, to ból o znacznie niższej intensywności, jednak utrzymujący się przez ponad 3 miesiące.
Przyczyn bólu brzucha, czy to nagłego, czy przewlekłego jest wiele, od problemów z układem pokarmowym, przez problemy z układem moczowo-płciowym, po stres i dysfunkcje układu nerwowego, alergie i nietolerancje pokarmowe, a nawet brak równowagi mikrobiologicznej w jelitach.
Problemy żołądkowo-jelitowe jako przyczyna bólu brzucha
Układ pokarmowy stanowi jedno z głównych źródeł bólu brzucha. Najczęściej towarzyszy niestrawności i problemom z wypróżnianiem (w przebiegu biegunek lub zaparć). Zazwyczaj jest to krótkotrwale utrzymujący się ból, który ustępuje wraz z pozbyciem się problemów niestrawności i powrotu do regularnych wypróżnień.
Jednak często ból brzucha związany jest z nieprawidłowym funkcjonowaniem układu pokarmowego i może być objawem choroby układu pokarmowego. Ból brzucha może wiązać się z występowaniem np.:
- Refluksu żołądkowo-przełykowego (GERD),
- Przewlekłego stanu zapalnego błony śluzowej żołądka,
- Wrzodów żołądka lub dwunastnicy,
- Nieswoistych chorób zapalnych jelit (IBD), w tym wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Leśniowskiego-Crohna,
- Zapalenie wyrostka robaczkowego,
- Przewlekłego zapalenia trzustki.
Ze względu na zróżnicowanie przyczyn bólu, jego rodzaj, nasilenie, częstotliwość może być odmienna. Przykładowo we wrzodach dwunastnicy, ból zlokalizowany jest w nadbrzuszu i pojawia się po kilku godzinach od spożycia posiłku, często w nocy. Natomiast we wrzodach żołądka ból zazwyczaj pojawia się od razu po posiłku. W jednym i drugim przypadku ból z okolic nadbrzusza może promieniować do pleców. Takie zjawisko występuje również w przewlekłym zapaleniu trzustki. Natomiast w przypadku chorób zapalnych ból związany z innymi objawami, takimi jak biegunka, krew w kale mogą świadczyć o zaostrzeniu choroby.
Patogeny, przerost bakteryjny, czyli brak równowagi mikrobioty jelit jako przyczyna bólu brzucha
W obrębie układu pokarmowego, również czynnikiem odpowiedzialnym za pojawieniem się bólu brzucha są infekcje bakteryjne i wirusowe. Przykładem jest tutaj powszechnie znana grypa żołądkowa, tzw. jelitówka, która spowodowana jest przez rotawirusa. W jej przebiegu bólowi brzucha towarzyszy przede wszystkim biegunka i wymioty. Oprócz zainfekowania układu pokarmowego patogennymi bakteriami, jak i wirusami, przyczyną bólu brzucha może być również dysbioza jelit, czyli brak równowag pomiędzy prozdrowotnymi, a potencjalnie patogennymi mikroorganizmami. Dysbioza może obejmować zarówno jelito grube, jak i cienkie. W obrębie jelita grubego w wyniku niedostatecznego zasiedlenia przez bakterie prozdrowotne może dochodzić do namnażania się bakterii potencjalnie patogennych. W konsekwencji czego dochodzi do pojawienia się objawów takich jak wzdęcia, zaparcia, ból brzucha. Natomiast w obrębie jelita cienkiego, dysbioza dotyczy namnożenia się bakterii, które w normalnych warunkach występują w jelicie grubym. Zjawisko to nazywamy SIBO, czyli przerost bakteryjnym w jelicie cienkim. Objawia się wzdęciami, biegunkami/zaparciami, uczuciem przelewania w brzuchu i oczywiście bólem brzucha.
Problemy układu moczowo-płciowego, jako jeden z czynników bólu brzucha
Ból w okolicach podbrzusza może być spowodowany nieprawidłowościami w funkcjonowaniu układu moczowo-płciowego, a dokładniej przez m.in. zapalenie pęcherza, czy zapalenie nerek. W tym przypadku bólowi podbrzusza towarzyszy również ból pleców. Równie często pojawia się problem z oddawaniem moczu. W przypadku kobiet ból w okolicach podbrzusza może pojawić się na skutek problemów z układem rozrodczym. Przyczyną może być bolesna menstruacja, czy też często pojawiające się u kobiet infekcje dróg rodnych. Niekiedy ból ten może być związany z występowaniem endometriozy lub zespołu policystycznych jajników (PCOS). Te schorzenia często charakteryzują się zaburzeniami gospodarki hormonalnej i przewlekłym stanem zapalnym w organizmie.
Stres i układ nerwowy a ból brzucha
Za jedne z częstszych przyczyn występowania bólu brzucha uznaje się zaburzenia interakcji osi jelita-mózg, które najbardziej dotyczą osób w przedziale wiekowym 18-39 lat. Są to zaburzenia, na które składają się przewlekłe objawy związane z przewodem pokarmowym, takie jak przede wszystkim ból brzucha, nudności, wzdęcia, zaparcia i biegunka, przy braku stwierdzonej choroby strukturalnej lub zapalnej. Przyczyny tych zaburzeń poszukuje się zarówno w czynnikach fizjologicznych, takich jak motoryka przewodu pokarmowego, immunologicznych, funkcjach autonomicznych, a także w czynnikach psychospołecznych. Kluczem do tego procesu jest oś jelitowo-mózgowa, która pośredniczy w przekazywaniu sygnałów pomiędzy jelitowym układem nerwowym przewodu pokarmowego a ośrodkowym układem nerwowym. Do takich zaburzeń zaliczany jest zespół jelita nadwrażliwego (IBS), w którym widocznym czynnikiem nasilającym dolegliwości jelitowe jest stres. W IBS ból brzucha stanowi ważny objaw, który jest kluczowy w postawieniu diagnozy. W tym przypadku ból przede wszystkim związany jest z wypróżnieniem.
Inną przyczyną bólu brzucha związaną z układem nerwowym, dość często pomijanym jest ból ściany brzucha, odpowiedzialny za przewlekły ból brzucha. Najczęstszą przyczyna bólu ściany brzucha jest uwięźnięcie nerwu, ale także przepuklina oraz powikłania chirurgiczne lub zabiegowe. Zespół uwięźnięcia nerwu skórnego przedniego objawia się ostrym lub przewlekłym miejscowym bólem na bocznym brzegu mięśnia prostego brzucha, który nasila się wraz ze zmianą pozycji lub zwiększonym napięciem mięśni brzucha.
Alergie, nietolerancje problemem bólu brzucha
Alergia, jak i nietolerancje pokarmowe mogą stanowić kolejną przyczynę pojawiającego się bólu brzucha. W przypadku alergii objawy jelitowe występują w wyniku aktywacji układu immunologicznego przez alergeny pokarmowe, czyli białka znajdujące się w pożywieniu. Objawy alergii pokarmowej obejmują ból brzucha, który zwykle jest rozlany i kurczowy, a także wzdęcia, nudności i luźne stolce. Dodatkowo mogą współwystępować dolegliwości skórne. Natomiast w nietolerancji pokarmowej za występowanie dolegliwości, w tym bólu brzucha, biegunki, uczucia przelewania, odpowiedzialny jest brak lub obniżona produkcja enzymów rozkładających cukry, np. laktozę. W przypadku osób z nietolerancją laktozy, spożycie produktów mlecznych będzie powodowało wyżej wymienione dolegliwości.
W alergii, jak i nietolerancji pokarmowej ból brzucha wraz z innymi objawami mogą pojawiać się od razu po spożyciu konkretnego produktu wyzwalającego alergię lub powodującego nietolerancję. Mają charakter przerywany i mają zmienny czas trwania, który może trwać od kilku godzin do kilku dni.
Ból brzucha nie jest fizjologicznym stanem organizmu!
Ból brzucha jest powszechnym, ale często skomplikowanym problemem zdrowotnym, który może mieć wiele różnych przyczyn. W związku z tym zawsze warto skonsultować się z lekarzem w celu przeprowadzenia dokładnej diagnostyki, obejmującej wywiad lekarski, badania fizykalne, laboratoryjne oraz obrazowe. Jest to kluczowe dla ustalenia źródła problemu i podjęcia odpowiedniego leczenia. Radzenie sobie z bólem brzucha wymaga często zmian w diecie, stylu życia, a także stosowania odpowiednich leków i suplementów pod nadzorem lekarza.
Literatura
- Lukic, Snezana et al. “Chronic Abdominal Pain: Gastroenterologist Approach.” Digestive diseases (Basel, Switzerland) vol. 40,2 (2022): 181-186. doi:10.1159/000516977
- Sabo, Cristina Maria et al. “Chronic Abdominal Pain in General Practice.” Digestive diseases (Basel, Switzerland) 39,6 (2021): 606-614. doi:10.1159/000515433
- Brenner, Darren M et al. “Rare, Overlooked, or Underappreciated Causes of Recurrent Abdominal Pain: A Primer for Gastroenterologists.” Clinical gastroenterology and hepatology : the official clinical practice journal of the American Gastroenterological Association 21,2 (2023): 264-279. doi:10.1016/j.cgh.2022.09.022
- Atkins, Micaela et al. “Assessment and management of disorders of gut-brain interaction in patients with eating disorders.” Journal of eating disorders vol. 11,1 20. 13 Feb. 2023, doi:10.1186/s40337-022-00731-6
- Shian, Brian, and Scott T Larson. “Abdominal Wall Pain: Clinical Evaluation, Differential Diagnosis, and Treatment.” American family physician 98,7 (2018): 429-436.
Autorka artykułu:
Mgr Anna Szcześniak
Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu na kierunku Dietetyka. Dietetyk Instytutu Mikroekologii w Poznaniu, specjalizuje się w układaniu diet eliminacyjno-rotacyjnych. W swojej praktyce wykorzystuje wiedzę z zakresu wpływu mikrobioty jelit na organizm człowieka. Interesuje się także wpływem diety na choroby cywilizacyjne, w szczególności choroby układu sercowo-naczyniowego. Edukację żywieniową pacjenta traktuje jako kluczowy element opieki dietetycznej.