Dieta wegetariańska jest jedną z najczęściej stosowanych diet eliminacyjnych. Ogólnie wegetarianizm obejmuje eliminację mięsa z diety i koncentracje na produktach roślinnych. Jednak w jego obrębie są różne rodzaje diet, które różnią się między sobą stopniem eliminacji produktów zwierzęcych i odzwierzęcych. Niektórzy eliminują mięso, z zachowaniem spożycia ryb i/ lub produktów odzwierzęcych (produkty mleczne, jaja). A jeszcze inni eliminują w całości mięso, ryby i wszystkie produkty odzwierzęce, zostając jedynie przy produktach pochodzenia roślinnego, jest to weganizm. Stosowanie diety wegetariańskiej często wiąże się z przyjmowanym światopoglądem, związanym z pobudkami etycznymi czy religijnymi, ale również często stosowana jest w celu poprawy samopoczucia. Pomimo często dużych restrykcji, w przypadku odpowiedniego zbilansowania diety, może wpływać korzystnie na funkcjonowanie organizmu człowieka. Jednak warto zastanowić się, jak taka dieta może wpływać na różne schorzenia jelitowe. Jednym z nich jest SIBO, czyli zespół nadmiernego rozrostu bakterii jelitowych, który może powodować różnorodne dolegliwości trawienne. Czy dieta wegetariańska może być odpowiednia dla osób z SIBO? Jak można połączyć ją z założeniami diety low FODMAP? Przekonajmy się.
Co to jest SIBO?
Zespół nadmiernego wzrostu bakterii jelitowych, czyli SIBO (z ang. Small Intestinal Bacterial Overgrowth) to stan, w którym bakterie, zwykle znajdujące się w jelicie grubym, rozmnażają się w nadmiernych ilościach w górnym odcinku jelita cienkiego. W konsekwencji czego dochodzi do fermentacji węglowodanów i produkcji gazów (wodoru). To z kolei może prowadzić do różnych objawów jelitowych, takich jak wzdęcia, bóle brzucha, problemy z trawieniem czy zaburzenia wypróżniania (biegunki, zaparcia). Objawy te często nasilają się po spożyciu produktów takich jak m.in. świeże warzywa i owoce, rośliny strączkowe, kiszonki, cebula, czosnek, produkty mleczne i niektóre probiotyki zawierające bakterie z rodzaju Lactobacillus. Dodatkowo często występują również dolegliwości pozajelitowe, jak m.in. przemęczenie czy też problemy trądzikowe.
Postępowanie terapeutyczne i dietetyczne w SIBO?
Postępowanie w przypadku SIBO obejmuje zazwyczaj antybiotykoterapię, której celem jest zmniejszenie ilości bakterii w jelicie. Jednak terapia farmakologiczna często wymaga uzupełnienia odpowiednią dietą, aby zapobiec ponownemu wzrostowi bakterii. Właściwie dobrana dieta może pomóc zmniejszyć objawy SIBO i poprawić funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
Dieta w SIBO
Najczęściej stosowaną dietą w SIBO jest dieta low FODMAP, o niskiej zawartości fermentujących
oligo-, di- i monosacharydów oraz polioli. Podczas stosowania jej należy eliminować przede wszystkim: pszenicę (dopuszczalna pszenica orkisz), żyto, jęczmień, miód, laktozę, ksylitol, kiszonki, rośliny strączkowe, cebulę, czosnek, kalafior, brokuł, jabłko oraz probiotyki z rodzaju Lactobacillus.
Taką dietę dzieli się na 3 etapy:
- I etap: ograniczenie produktów zawierających dużą ilość FODMAP (tab.1) i zastąpienie ich produktami o małej zawartości FODMAP. Etap ten powinien trwać nie dłużej niż 6 tygodni.
- II etap: Ponowne wprowadzenie produktów zawierających większą ilość FODMAP.
- III etap: Stosowanie indywidualnej diety, która będzie zawierać tolerowane produkty.
Tab.1 Produkty o dużej zawartości FODMAP.
Dieta wegetariańska w SIBO
Ze względu na stosowanie w większości produktów roślinnych, dieta wegetariańska może być bogata w produkty zawierające dużą ilość FODMAP, stanowiące pożywkę dla bakterii jelitowych, w konsekwencji czego może powodować pogorszenie stanu zdrowia w SIBO. Jednak założenia diety low FODMAP nie wykluczają jednoczesne stosowanie diety wegetariańskiej. Dieta ta może być stosowana u osób z SIBO, ale wymaga pewnych modyfikacji.
Jak połączyć dietę wegetariańską z założeniami diety low FODMAP?
Łączenie diety wegetariańskiej z zasadami diety low FODMAP może być wyzwaniem, ale jest to możliwe. Istnieje wiele roślinnych alternatyw, które są bezpieczniejsze w SIBO i nie powodują nadmiernego wzrostu bakterii jelitowych. Produkty o niskiej zawartości FODMAP przedstawione zostały w tab.2.
Tab.2 Produkty o małej zawartości FODMAP
Największy problem w połączeniu diety wegetariańskiej i diety low FODMAP może być pokrycie zapotrzebowania na białko z produktów roślinnych o niskim FODMAP. Ze względu na to, że głównym źródłem białka w diecie wegetariańskiej są rośliny strączkowe, które ze względu na założenia diety lowFODMAP należy wyeliminować z diety. Jednak zamiast tradycyjnych roślin strączkowych, można wybrać tofu, oraz tempeh czy też włączyć do diety odżywkę białkową konopną, jako źródło białka roślinnego. Sprawa staje się prostsza w przypadku, kiedy stosowana dieta wegetariańska obejmuje spożycie ryb, jaj oraz produktów mlecznych bez laktozy. Pokrycie zapotrzebowania na białko nie stanowi wtedy żadnych problemów, a stosowanie diety wegetariańskie nawet pomimo szeregu ograniczeń związanych z dietą lowFODMAP nie jest w cale trudne.
Podsumowanie
Dieta wegetariańska może być stosowana u osób z SIBO, ale wymaga pewnych modyfikacji, aby zapewnić odpowiednie wsparcie dla zdrowia jelit. Łączenie diety wegetariańskiej z zasadami diety low FODMAP może skutecznie przyczynić się do zmniejszenia objawów SIBO. Warto jednak pamiętać, że każda dieta, tym bardziej eliminacyjna jak wegetariańska i low FODMAP, powinna być dostosowana do indywidualnych potrzeb i najlepiej skonsultować się z dietetykiem przed jej rozpoczęciem w celu eliminacji możliwych niedoborów żywieniowych.
Literatura
- Hargreaves SM, Raposo A, Saraiva A, Zandonadi RP. Vegetarian Diet: An Overview through the Perspective of Quality of Life Domains. Int J Environ Res Public Health. 2021 Apr 12;18(8):4067. doi: 10.3390/ijerph18084067. PMID: 33921521; PMCID: PMC8069426.
- Jabłkowski M, Białkowska-Warzecha J, Jabłkowska A. Small intestine bacterial overgrowth – SIBO. How to diagnose and treat it in the practice of the family physician according to new guidelines. Lekarz POZ 1/2022; 24-36.
- Mariotti, François, and Christopher D Gardner. “Dietary Protein and Amino Acids in Vegetarian Diets-A Review.” Nutrients vol. 11,11 2661. 4 Nov. 2019, doi:10.3390/nu11112661
Autorka artykułu:
Mgr Anna Szcześniak
Absolwentka Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu na kierunku Dietetyka. Dietetyk Instytutu Mikroekologii w Poznaniu, specjalizuje się w układaniu diet eliminacyjno-rotacyjnych. W swojej praktyce wykorzystuje wiedzę z zakresu wpływu mikrobioty jelit na organizm człowieka. Interesuje się także wpływem diety na choroby cywilizacyjne, w szczególności choroby układu sercowo-naczyniowego. Edukację żywieniową pacjenta traktuje jako kluczowy element opieki dietetycznej.
