Nawrotowe infekcje ucha środkowego u dzieci- co robić, jak dieta i mikrobiota mogą pomóc?

Z tego artykułu dowiesz się:

• Czym są infekcje ucha środkowego?
• Jakie są przyczyny nawracających infekcji ucha?
• Czy dieta może wpływać na nawracające infekcje ucha?
• Jakie stosować suplementy diety, aby wspomóc pacjenta?
• Jaki wpływ na infekcje ucha ma mikrobiota jelit?

Nawracające infekcje ucha środkowego są jedną z najczęstszych przyczyn wizyt u pediatry, zwłaszcza u dzieci do 5. roku życia. Przewlekły ból, gorączka i inne objawy infekcji ucha mogą prowadzić do dyskomfortu i wpływać na rozwój dziecka. Okazuje się jednak, że nie tylko tradycyjne leczenie farmakologiczne, ale także zmiany w diecie i dbałość o zdrową mikrobiotę mogą znacząco wpłynąć na odporność dziecka i zmniejszyć częstotliwość infekcji. W artykule przedstawiamy przyczyny, sposoby leczenia i rolę diety oraz mikrobioty w zapobieganiu nawracającym infekcjom ucha środkowego.

 Czym są infekcje ucha środkowego?

Infekcje ucha środkowego, zwane też zapaleniem ucha środkowego (łac. otitis media), to stan zapalny wyściółki ucha środkowego, czyli przestrzeni znajdującej się za błoną bębenkową. U dzieci infekcje te występują częściej, ponieważ ich trąbki słuchowe są krótsze i bardziej poziome niż u dorosłych, co ułatwia drobnoustrojom przedostawanie się do ucha środkowego. Dodatkowo, układ odpornościowy dzieci nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, co sprawia, że są bardziej podatne na infekcje.

Infekcje ucha mogą przybierać różne formy, ale najczęściej objawiają się:

• silnym bólem ucha,
• gorączką,
• pogorszeniem słuchu,
• wydzieliną z ucha (w przypadku pęknięcia błony bębenkowej),
• drażliwością i trudnościami w zasypianiu.

Nawracające infekcje ucha środkowego diagnozuje się, jeśli dziecko doświadczyło trzech lub więcej epizodów w ciągu pół roku lub czterech i więcej infekcji w ciągu roku.

Przyczyny nawracających infekcji ucha

Główne przyczyny infekcji ucha to zakażenia wirusowe i bakteryjne. Na ich powtarzalność wpływa wiele czynników:

• Zaburzenia odporności– Niedojrzały układ immunologiczny dzieci łatwiej ulega infekcjom.
• Alergie– Mogą powodować obrzęk błony śluzowej w nosie i gardle, co sprzyja infekcjom.
• Dysfunkcja trąbek Eustachiusza– Gdy trąbki słuchowe nie odprowadzają prawidłowo płynów, wzrasta ryzyko zakażeń.
• Zaburzenia mikrobioty jelitowej– Jelita odgrywają kluczową rolę w układzie odpornościowym, a zaburzenia mikrobioty mogą osłabić odporność na infekcje.

Tradycyjne metody leczenia infekcji ucha

Podstawą leczenia nawracających infekcji ucha są antybiotyki, które jednak nie zawsze przynoszą długoterminową poprawę i mogą prowadzić do zaburzeń mikrobioty jelitowej, zwanej dysbiozą. W niektórych przypadkach stosuje się także drenowanie ucha (zabieg założenia tzw. drenów tympanostomijnych), aby ułatwić odprowadzenie płynów i zmniejszyć ryzyko infekcji. Antybiotyki w przypadku infekcji wirusowych są nieskuteczne i mogą powodować skutki uboczne, dlatego alternatywne podejścia, które poprawiają odporność naturalną, zyskują na znaczeniu.

Dieta a infekcje ucha – jak sposób odżywiania może pomóc?

Dieta pełni kluczową rolę w kształtowaniu odporności dziecka. Dzieci z nawracającymi infekcjami ucha powinny unikać pokarmów, które mogą osłabiać układ odpornościowy, a jednocześnie spożywać produkty wspierające zdrową mikrobiotę i funkcjonowanie układu immunologicznego. Rekomendowana jest dieta zindywidualizowana, na podstawie wyników badania ImuPro – badanie pod kątem nadwrażliwości pokarmowych.

Składniki wspierające odporność

1. Witamina C – działa jako silny antyoksydant i wspomaga funkcje odpornościowe. Produkty bogate w witaminę C, takie jak papryka, pomarańcze, kiwi, czy truskawki, pomagają organizmowi w walce z infekcjami.
2. Witamina D – odgrywa kluczową rolę w modulowaniu układu immunologicznego i jest często niedoborowa w okresie jesienno-zimowym. Witamina D jest dostępna w tłustych rybach (łosoś, makrela), jajkach oraz w formie suplementacji.
3. Cynk – wspomaga produkcję komórek odpornościowych. Jest obecny w produktach takich jak chude mięso, ryby, nasiona dyni, orzechy i rośliny strączkowe.
4. Probiotyki i prebiotyki – produkty takie jak jogurt, kefir, kiszonki, a także błonnik z owoców i warzyw wspierają zdrową mikrobiotę jelitową, która wspiera naturalną odporność organizmu.

Czego unikać?

• Nadmiar cukrów prostych: Cukry osłabiają układ odpornościowy i mogą sprzyjać rozwojowi „złych” bakterii w jelitach, co może zwiększać podatność na infekcje.
• Przetworzona żywność: Zawiera konserwanty i sztuczne dodatki, które mogą negatywnie wpływać na równowagę mikrobioty.
• Nabiał: W niektórych przypadkach (zwłaszcza przy skłonności do alergii) nabiał może zaostrzać stan zapalny błon śluzowych i nasilać objawy infekcji.

Mikrobiota a odporność – dlaczego flora bakteryjna jest kluczowa?

Mikrobiota jelitowa, czyli zbiór mikroorganizmów zamieszkujących nasze jelita, odgrywa fundamentalną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. W skład mikrobioty wchodzą różnorodne bakterie, grzyby, wirusy i inne drobnoustroje, które współdziałają w celu ochrony organizmu przed patogenami oraz wspierają trawienie i produkcję ważnych związków chemicznych, jak witaminy czy kwasy tłuszczowe. W przypadku dzieci, u których układ odpornościowy dopiero dojrzewa, zdrowa mikrobiota jelitowa jest jednym z najważniejszych czynników wspierających ich odporność na infekcje, w tym infekcje ucha środkowego.

Jak mikrobiota wspiera odporność?

• Wzmocnienie bariery ochronnej jelit- Jelita są nie tylko organem trawiennym, ale i kluczowym miejscem, gdzie organizm odpiera ataki chorobotwórczych mikroorganizmów. Zdrowa mikrobiota tworzy barierę, która uniemożliwia patogenom przyczepienie się do ściany jelitowej i przeniknięcie do krwiobiegu.
• Regulacja układu immunologicznego- Bakterie jelitowe komunikują się z komórkami układu odpornościowego, które zlokalizowane są w błonie śluzowej jelit. Dzięki tej interakcji, mikrobiota jest w stanie wpływać na odpowiedź immunologiczną organizmu, zwiększając produkcję komórek odpornościowych i innych cząsteczek, które walczą z infekcjami.
• Zwalczanie stanów zapalnych- Mikroorganizmy jelitowe pomagają regulować procesy zapalne w całym organizmie. W przypadku zdrowej mikrobioty zmniejsza się ryzyko stanów zapalnych błony śluzowej nosa, gardła i ucha środkowego, co jest szczególnie istotne w zapobieganiu infekcjom ucha.

Co wpływa na zdrową mikrobiotę?

Na zdrową mikrobiotę jelitową dzieci wpływają przede wszystkim dieta, środowisko, a także narażenie na antybiotyki. Podczas pierwszych lat życia mikrobiota intensywnie się rozwija i stabilizuje, dlatego właściwa dieta, bogata w błonnik i probiotyki, jest nieoceniona dla budowania odporności na całe życie.

1. Dieta bogata w błonnik, probiotyki i prebiotyki:

• Probiotyki: Są to żywe bakterie, które wspierają różnorodność mikrobioty jelitowej. Produkty fermentowane, takie jak jogurt, kefir, kiszona kapusta, czy kimchi, dostarczają organizmowi korzystnych bakterii, które kolonizują jelita i wspomagają ochronę przed infekcjami. Warto zadbać o mikrobiotę całościowo i dołączyć celowaną probiotykoterapię, dobieraną na podstawie badania Mikrobiota jelit Basic.
• Prebiotyki: To substancje, które stanowią pożywkę dla „dobrych” bakterii. Prebiotyki są obecne w błonniku pochodzącym z warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych, roślin strączkowych, cebuli, czosnku i innych naturalnych produktach.
• Błonnik: Błonnik pomaga zachować różnorodność mikrobioty, która odgrywa kluczową rolę w działaniu układu odpornościowego.

2. Unikanie nadmiernego stosowania antybiotyków:

• Choć antybiotyki są często niezbędne w leczeniu infekcji bakteryjnych, ich nadmierne lub niewłaściwe stosowanie może prowadzić do dysbiozy – zaburzenia równowagi mikrobioty jelitowej. Antybiotyki działają na szerokie spektrum bakterii, niszcząc nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale również te pożyteczne, które chronią nasz organizm przed patogenami. U dzieci, które często stosują antybiotyki, ryzyko nawracających infekcji wzrasta, ponieważ ich mikrobiota nie jest w stanie się zregenerować, co osłabia naturalną odporność.

3. Kontakt z różnorodnymi mikroorganizmami:

• Ekspozycja na różnorodne mikroorganizmy jest kluczowa dla rozwoju zdrowej mikrobioty. W dzisiejszym środowisku, gdzie dzieci często przebywają w zdezynfekowanych i sterylnych warunkach, ich układ odpornościowy może być mniej efektywny w walce z patogenami. Kontakt z naturą, przebywanie na świeżym powietrzu oraz zabawy na podwórku mogą pomóc dzieciom w ekspozycji na korzystne mikroorganizmy.

Kiedy zgłosić się do lekarza?

Warto pamiętać, że niektóre objawy mogą wymagać szybkiej interwencji lekarza. Należy natychmiast zgłosić się do pediatry, jeśli dziecko:

• ma wysoką gorączkę, która nie ustępuje,
• wykazuje oznaki bólu ucha, szczególnie jeśli trwa dłużej niż 2 dni,
• jest nadmiernie rozdrażnione, a objawy infekcji nasilają się,
• ma wydzielinę ropną z ucha.

Podsumowanie

Nawracające infekcje ucha środkowego u dzieci są uciążliwym problemem, jednak dzięki odpowiedniej profilaktyce, zmianie nawyków żywieniowych i dbaniu o mikrobiotę można wspierać naturalną odporność dziecka. Zdrowa dieta, bogata w składniki odżywcze, probiotyki i błonnik, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi mikrobioty jelitowej. Odpowiednie podejście do leczenia, w tym ograniczenie niepotrzebnej antybiotykoterapii, może zmniejszyć częstość nawracających infekcji, poprawiając tym samym komfort życia dziecka i jego rozwój.

Literatura

Clarke, G., Cryan, J. F., Dinan, T. G., & Quigley, E. M. M. (2012). „Microbiota and gastrointestinal health: clinical implications.” Frontiers in Gastroenterology, 3, 259.

Lynch, S. V., & Pedersen, O. (2016). „The Human Intestinal Microbiome in Health and Disease.” New England Journal of Medicine, 375(24), 2369-2379.

Tun, H. M., & Bridgman, S. L., et al. (2017). „Role of the gut microbiota in modulating the risk of childhood respiratory infections and otitis media.” Frontiers in Microbiology, 8, 240.

Pasolli, E., et al. (2019). „Extensive Unexplored Human Microbiome Diversity Revealed by Over 150,000 Genomes.” Nature, 551, 457–461.

Chonmaitree, T., Trujillo, R., et al. (2016). „Acute Otitis Media and Other Complications of Viral Respiratory Infection.” Pediatrics, 137(4), e20153555.

Zhang, Y., Wang, L., & Zhou, Y. (2020). „Gut Microbiota and Ear Infections: Is There a Link?” Journal of Microbial Pathogenesis, 149, 104500.

Sharma, G., et al. (2021). „Probiotics and Immune Health: Mechanisms of Action and Clinical Applications.” International Journal of Molecular Sciences, 22(12), 6542.

Van den Biggelaar, A. H. J., & Prescott, S. L. (2014). „Microbial Diversity and Child Health.” Science, 345(6201), 125-129.

Ouwehand, A. C., et al. (2002). „Probiotic and Other Functional Microbial Products: Evidence of Health Benefits.” British Journal of Nutrition, 87(S2), S83-S91.