Prawidłowa mikrobiota jelitowa korzystnie wpływa na funkcjonowanie jelit oraz całego organizmu. Ten złożony ekosystem bakterii jest bardzo aktywny metabolicznie, czyli produkuje wiele niezbędnych nam substancji; np. witamina K, witaminy z grupy B i krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA). Mikrobiota jelitowa ma też wpływ na trawienie, wchłanianie, rozkłada sole kwasów żółciowych, uczestniczy w przemianach cholesterolu i niektórych hormonów. W związku z tym ma istotne znaczenie dla metabolizmu, pasażu jelitowego oraz odporności organizmu.
Choroby kardiologiczne
Zaburzenia mikrobioty jelitowej, czyli dysbioza jelitowa mają wpływ na rozwój wielu chorób cywilizacyjnych, metabolicznych i kardiologicznych, czyli tych związanych ze stylem życia. Choroby układu krążenia to choroba wieńcowa, nadciśnienie tętnicze, zakrzepica żylna, zatorowość zakrzepowo-zatorowa, arytmia i kardiomiopatie. To schorzenia, które niestety często są przyczyną zawału mięśnia sercowego lub udaru oraz należą do głównych przyczyn zgonów. Czynnikami sprzyjającymi występowaniu chorób układu krążenia i serca są w największej mierze czynniki środowiskowe, związane ze stylem życia. Przyczyny genetyczne tłumaczą 20% przypadków zachorowań. Zatem styl życia jest niezwykle ważny w kształtowaniu zdrowia układu sercowo-naczyniowego. Najważniejsze jego składowe to dieta, używki i aktywność fizyczna.
Mikrobiota jelitowa a układ sercowo-naczyniowy
Nowe badania wykazały, że zburzenia mikrobioty jelitowej mogą być również istotnym czynnikiem sprzyjającym chorobom kardiologicznym. Niektóre grupy bakterii mają ochronny wpływ na układ krążenia Faecalibacterium prausnitzii i Roseburia intestinalis. Ich prawidłowy poziom przeciwdziała miażdżycy naczyń. Te bakterie, a szczególnie F. prausnitzii uczestniczą w produkcji krótkołańcuchowych kawasów tłuszczowych (SCFA). Należą do nich kwasy: octowy, propionowy oraz masłowy. Uszczelniają one barierę jelitową zmniejszając przesiąkliwość nabłonka jelitowego, poprawiają pasaż jelitowy i ułatwiają usuwanie zbędnych resztek pokarmowych. F. prauznitzii dzięki produkcji kwasu masłowego wykazuje ochronny, nie tylko na układ pokarmowy ale też na układ krwionośny. Podobnie jak ochronne bakterie z rodzajów Lactobacillus sp. i Bifidobacterium sp., które mają działanie przeciwzapalne i chronią przed przerostami innych bakterii. Ma to duże znaczenie dla układu krążenia, ponieważ gdy nabłonek jelitowy nie zatrzymuje niepożądanych substancji, np. niektóre białka, lipopolisacharyd (LPS), dochodzi do powstania stanu zapalnego w organizmie. Lipopolisacharyd to składnik błony zewnętrznej bakterii Gram-ujemnych (np. Enterobacteriaceae), gdy jest ich za dużo lub gdy zwiększa się przesiąkliwość jelitowa nadmiar LPS w krwi powoduje wzrost stężenia trójglicerydów i glukozy, mogą też prowadzić do obniżenia wrażliwości tkanek na insulinę (rozwoju insulinooporności). Ten stan ma wpływ na funkcjonowanie naczyń, homeostazę ciśnienia krwi i procesy regeneracyjne mięśnia sercowego. Przewlekły stan zapalny obciąża organizm, wzrasta poziom cytokin prozapalnych, TNF-α, inteureukin 1 i 6, co zaburza działanie śródbłonka naczyń. Warto zaznaczyć, że dieta bogata w tłuszcze zwierzęce sprzyja nadmiarowi Enterobacteriaceae, uwalnianiu LPS i stanowi zapalnemu.
W prawidłowej mikrobiocie jelitowej dominują bakterie z czterech typów: Bacterioidetes, Firmicutes, Actinobacteria i Proteobacteria. U chorych z miażdżycą i nadciśnieniem często dochodzi do zachwiania stosunku Firmicutes/Bacterioidetes. Takie zaburzenia mikrobioty mogą też przyczyniać się do rozwoju cukrzycy typu 2.
Innym mechanizmem poprzez, który mikrobiota wpływa na układ krążenia jest produkcja niektórych metabolitów trimetyloaminy (TMA). Te substancje mają wpływ na naczynia krwionośne i powstawanie miażdżycy, stanowiącej 50% schorzeń sercowo-naczyniowych, w tym głównych przyczyn śmiertelności, czyli chorób niedokrwiennych, schorzeń naczyń obwodowych, zawału serca i udaru mózgu. Trimetyloaminy powstają z choliny, karnityny i fosfatydylocholiny pochodzących z żywności, następnie w wątrobie są utlenione do tlenku trimetyloaminy (TMAO).
Podwyższony poziom krążącego w krwi N-tlenku trimetyloaminy (TMAO) zwiększa ryzyko zakrzepicy, miażdżycy, zawału, udaru, chorób nerek, cukrzycy i otyłości.
Dieta w chorobach kardiologicznych
Dieta odgrywa kluczową rolę w profilaktyce chorób kardiologicznych, takimi jak nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa czy niewydolność serca. Zbilansowane żywienie może pomóc kontrolować ciśnienie krwi, stężenie cholesterolu, utrzymać prawidłową masę ciała oraz poprawić ogólny stan zdrowia serca. W pierwszej kolejności zaleca się ograniczenie spożycia soli, która może prowadzić do zatrzymywania płynów i zwiększenia ciśnienia krwi. Zamiast tego, warto sięgać po zioła i przyprawy, które dodają smaku potrawom bez dodatkowej soli. Istotnym elementem diety w chorobach kardiologicznych jest również ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i trans, które mogą podnosić poziom tzw. „złego cholesterolu” LDL oraz wywołują stan zapalny w organizmie. Zamiast tego, zaleca się spożywanie zdrowych tłuszczów nienasyconych, takich jak te zawarte w awokado, orzechach, nasionach chia czy oleju lnianym. Ważne jest również zwiększenie spożycia błonnika nierozpuszczalnego i rozpuszczalnego w tym prebiotyków, które korzystnie wpływają na poziom cholesterolu, trójglicerydów oraz regulują poziom cukru we krwi. W diecie powinno się uwzględniać obfitość warzyw, owoców, pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz roślin strączkowych. To właśnie te produkty są bogate w prebiotyki, czyli wspierają prozdrowotne bakterie w jelicie.
Spożywanie ryb bogatych w kwasy omega-3, takich jak łosoś, makrela czy sardynki, może również korzystnie wpływać na zdrowie serca poprzez obniżenie poziomu trójglicerydów i zapobieganie miażdżycy. Istotną rolę odgrywa również kontrola wielkości porcji oraz regularne spożywanie posiłków w odpowiednich odstępach czasu, co pomaga w utrzymaniu stabilnego poziomu glukozy we krwi, regulacji metabolizmu i utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Warto również unikać napojów alkoholowych oraz ograniczyć spożycie kofeiny, ponieważ mogą one negatywnie wpływać na pracę serca i ciśnienie krwi. Ostatecznie, każda dieta w chorobach kardiologicznych powinna być dostosowana indywidualnie do potrzeb pacjenta i zaleceń lekarza prowadzącego, biorąc pod uwagę indywidualne czynniki ryzyka oraz stan zdrowia.
Zaburzenia mikrobioty jelitowej i probiotyki
Obecny tryb życia, stres, zanieczyszczenia, siedzący tryb życie, leki, substancje chemiczne w jedzeniu i przetworzona dieta sprzyjają zaburzeniom mikrobioty jelitowej. Może to zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów i chorób cywilizacyjnych, a w tym też schorzeń o podłożu kardiologicznym. Dlatego wato dbać o profilaktykę zaburzeń mikrobioty jelitowej. Jak wesprzeć prozdrowotne bakterie i działanie układu krążenia? Warto stosować opisane wcześniej zasady diety i szczególnie pamiętać o spożywaniu warzyw, pełnoziarnistych produktów, owoców i orzechów. Ochronnie na układ krążenia zadziała też ograniczenie spożycia czerwonego mięsa i tłuszczów zwierzęcych. Poza dietą i umiarkowaną, ale regularną aktywnością fizyczną, warto wspierać mikrobiotę dobrej jakości probiotykami. Badania wykazały, że suplementacja kilkoma szczepami Lactobacillus reuteri (V3401 i NCIMB 30242) obniża markery stanu zapalnego oraz złego cholesterolu LDL u osób otyłych z zespołem metabolicznym. Obiecujące wyniki podaży L. rhamnosus GG i L. plantarum 299V otrzymano też wśród pacjentów z chorobą wieńcową. U tych badanych wykazano poprawę funkcji śródbłonka naczyń i zmniejszenie stanu zapalnego w układzie krążenia.
W przypadku gdy podejrzewamy u siebie zaburzenia mikrobioty jelitowej oraz mamy zwiększone ryzyko chorób kardiologicznych lub już stwierdzono u nas te schorzenia, warto wesprzeć się dobrej jakości probiotykami. Można dobrać też przeprowadzić badanie mikrobioty jelitowej z kału i dobrać indywidualnie zalecenia probiotyczne. Więcej na ten temat przeczytasz tutaj: https://instytut-mikroekologii.pl/nowe-badanie-mikrobioty-jelit-kyberbiom/
Podsumowanie
Badania nad związkami mikrobioty jelitowej z chorobami kardiologicznymi zdają się wskazywać na istotną rolę bakterii jelitowych w zdrowiu serca. Mikrobiota może wpływać na metabolizm, stan zapalny w organizmie oraz czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego. Niektóre bakterie jelitowe mogą być związane z ryzykiem wystąpienia miażdżycy, nadciśnienia czy otyłości. Mimo, że związek między mikrobiotą jelitową, a chorobami serca wymaga jeszcze dalszych badań, to perspektywa manipulacji składem mikrobioty jelit przy pomocy diety, prebiotyków i probiotyków w celu poprawy zdrowia układu sercowo-naczyniowego jest obiecująca.
Bibliografia
Novakovic, M., Rout, A., Kingsley, T., Kirchoff, R., Singh, A., Verma, V., … & Chaudhary, R. (2020). Role of gut microbiota in cardiovascular diseases. World journal of cardiology, 12(4), 110.
Oniszczuk, A., Oniszczuk, T., Gancarz, M., & Szymańska, J. (2021). Role of gut microbiota, probiotics and prebiotics in the cardiovascular diseases. Molecules, 26(4), 1172.
Szcześniak, A., (2023) Mikrobiota jelitowa a choroby sercowo-naczyniowe. Food Forum 5(57) 24-26.
Witkowski, M., Weeks, T. L., & Hazen, S. L. (2020). Gut microbiota and cardiovascular disease. Circulation research, 127(4), 553-570.
